Haksız Fiil ve Tazminat Sorumluluğu

Haksız Fiil ve Tazminat Sorumluluğu​

Borçlar Hukuku kapsamında haksız fiil ve tazminat sorumluluğu, bir kişinin hukuka aykırı davranışı sonucu başkalarına verdiği zarardan doğan hukukî sorumluluğunu ifade eder. Türk hukuk sisteminde, özellikle 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu (TBK) çerçevesinde düzenlenen bu sorumluluk türü, hem özel hukuk ilişkilerini düzenler hem de toplumsal yaşamda düzen ve hakkaniyetin sağlanması bakımından büyük önem taşır. Bu kapsamda, hukuka aykırı fiilde bulunan kişinin, fiil ile zarar arasındaki nedensellik bağı tespit edildiği ölçüde, zarar görene tazminat ödeme borcu doğar. Aşağıdaki bölümlerde haksız fiilin unsurları, zarar kavramı, kusurlu-kusursuz sorumluluk ayrımı ve tazminatın hesaplanması gibi konular detaylı biçimde ele alınmaktadır.

Temel Kavramlar ve Yasal Düzenlemeler​

Borçlar hukukunda sorumluluk, sözleşmeden doğan sorumluluk ve haksız fiilden doğan sorumluluk şeklinde iki ana başlık altında incelenir. Haksız fiil, TBK m. 49 ve devamında düzenlenmiştir. Kanunun ilgili maddelerine göre, “hukuka aykırı bir fiille başkasına zarar veren kişi, bu zararı gidermekle yükümlüdür.” Burada, haksız fiile dayanan sorumluluğun ortaya çıkabilmesi için hukuka aykırılık, kusur, zarar ve nedensellik bağı koşullarının birlikte gerçekleşmesi gerekir.

Hukuka aykırılık genellikle, bir hukuk kuralının veya başkasının hakkının ihlali şeklinde tanımlanır. Kusur ise sorumluluk hukukunda failin davranışının, objektif veya subjektif bir ölçüte göre eleştiri konusu yapılabilmesini ifade eder. Zarar, haksız fiil nedeniyle hukuken korunan bir menfaatin azalması veya ortadan kalkmasıdır. Nedensellik bağı da failin fiili ile meydana gelen zarar arasındaki illiyeti ifade eder. Bu unsurlar birlikte incelendiğinde, haksız fiil sorumluluğu ortaya çıkar.

Borçlar Kanunu, haksız fiillerle ilgili genel ilke ve kuralları düzenlemekle kalmaz; aynı zamanda bazı özel haksız fiil tiplerini veya kusursuz sorumluluk hallerini de hükme bağlar. Bunlar arasında işletme sorumluluğu, hayvan bulunduranın sorumluluğu, yapı malikinin sorumluluğu, adam çalıştıranın sorumluluğu gibi çeşitli örnekler bulunur. Ayrıca, Türk Medenî Kanunu (TMK), Kişiler Hukuku ve Aile Hukuku gibi diğer hukuk alanları da haksız fiil sorumluluğuna ilişkin özel düzenlemeler içerebilir.

Haksız Fiilin Unsurları​

1. Hukuka Aykırılık
Haksız fiil sorumluluğunun temelinde yer alan hukuka aykırılık, bir davranışın yazılı veya yazısız hukuk kurallarıyla uyuşmaması ya da başkasının korunan hakkını ihlal etmesi anlamını taşır. Hukuka aykırılığın varlığı, failin özel bir kastı veya niyeti olsun ya da olmasın, hukukun çizdiği sınırların dışına çıkıldığını gösterir. Örneğin, bir kimsenin mülkiyet hakkına tecavüz, kişilik hakkının ihlali veya vücut bütünlüğüne verilen zararlar hukuka aykırılığın klasik örneklerindendir.

Hukuka aykırılığın belirlenmesinde, mevzuatta tanımlanan fiillerin tipik bir şekilde ihlali söz konusu olabileceği gibi; örf ve adet kurallarına, ahlaka veya hakkaniyete aykırılık da dikkate alınabilir. Ancak haksız fiil sorumluluğu doğabilmesi için bu aykırılığın, failin sorumluluğunu ortadan kaldıracak bir hukuka uygunluk nedeninin varlığı ile bertaraf edilmemiş olması gerekir. Hukuka uygunluk nedenleri arasında meşru müdafaa, hakkın kullanılması, zarar görenin rızası, zorunluluk hâli gibi durumlar sayılabilir.
2. Kusur
Kusur, failin davranışının, toplumsal ölçütlere göre “kınanabilir” veya “eleştirilebilir” bulunmasını ifade eder. Kusur, genellikle kast (dolus) ve ihmal (culpa) olarak iki ana kategoriye ayrılır. Kast, failin sonucun gerçekleşmesini bilerek ve isteyerek hareket etmesidir. İhmal ise failin gerekli dikkat ve özeni göstermemesi, sonuçları öngörebilecek durumda olmasına rağmen öngörmeyi ihmal etmesi yahut öngörse bile önlem almamasıdır.

Türk hukukunda sorumluluğun doğabilmesi için kusurun varlığı esas olmakla birlikte, bazı durumlarda kusur şartı aranmayabilir. Kusursuz sorumluluk hâlleri, özellikle risk esasına dayanan düzenlemelerde (adam çalıştıranın sorumluluğu, yapı malikinin sorumluluğu, tehlike sorumluluğu vb.) karşımıza çıkar. Buna rağmen genel kural, haksız fiil sorumluluğunun ortaya çıkması için kusurun varlığıdır.
3. Zarar
Zarar, haksız fiilin tazminat sorumluluğunun doğabilmesi için aranılan vazgeçilmez unsurlardandır. Hukuken korunan bir menfaatin eksilmesi veya tamamen yok olması şeklinde tanımlanabilir. Bu menfaat maddi olabileceği gibi, manevi de olabilir. Maddi zarar, zarar görenin malvarlığında ölçülebilir bir eksilme veya kazanç yoksunluğu şeklinde ortaya çıkar. Manevi zarar ise kişinin ruhsal bütünlüğünün, kişilik değerlerinin ihlali sonucunda duyduğu elem ve ıstıraptır.

Zararın türüne göre, tazminatın niteliği de farklılık gösterir. Maddi zararlar çoğunlukla para ile ölçülebilir olduğundan, talep edilen tazminat genellikle para şeklinde ödenir. Manevi zararlarda ise mahkeme, zararın derecesi ve tarafların sosyal-ekonomik durumlarına göre uygun bir miktara hükmeder.
4. Nedensellik Bağı (İlliyet Bağı)
Haksız fiil nedeniyle tazminat borcunun doğabilmesi için, failin hukuka aykırı fiili ile ortaya çıkan zarar arasında uygun nedensellik bağı bulunmalıdır. Uygun illiyet teorisine göre, fiil ile zarar arasında normal hayat tecrübelerine ve olayların genel akışına göre bağ kurulabiliyorsa, nedensellik bağı var kabul edilir. Bu kapsamda, haksız fiilin zarar doğurmaya elverişli olup olmadığı, somut olayın özellikleriyle birlikte değerlendirilir.

Nedensellik bağını kesen bazı hâller de mevcuttur. Örneğin, mücbir sebep, zarar görenin veya üçüncü bir kişinin ağır kusuru gibi durumlar, illiyet bağını kesip sorumluluğu ortadan kaldırabilir veya sınırlayabilir. Böylece fail, fiili ile zarar arasında zorunlu bağ yoksa yahut bağ kesintiye uğramışsa tazminat ödemekten kurtulabilir.

Zarar Kavramı ve Türleri​

1. Maddi Zarar
Maddi zarar, para ile ölçülebilir nitelikte zararlardır. Genellikle fiil sonucunda zarar görenin malvarlığında meydana gelen azalma ya da muhtemel kazançların elde edilememesi (kazanç kaybı) şeklinde tanımlanır. Fiil sonrasında ortaya çıkan tamir masrafları, tedavi giderleri, iş gücü kaybı, gelir azalması gibi kalemler maddi zarara örnek olarak verilebilir.

Maddi zarar hesaplanırken, zarar görenin fiil öncesi ve fiil sonrası malvarlığı durumu karşılaştırılır. Ayrıca kazanç kaybının hesaplanmasında, zarar görenin mesleki durumu, ortalama gelir seviyesi ve olayın gerçekleşme biçimi gibi unsurlar dikkate alınır. Bazı durumlarda, zarar görenin başka kaynaklardan elde ettiği menfaatler (sigorta tazminatı, sosyal güvenlik kurumlarından alınan yardımlar vb.) de hesaplamada etkili olabilir. Ancak kural olarak, zarar görenin bir fiilden doğan menfaat kazanımlarının, failin sorumluluğunu tamamen ortadan kaldırması beklenmez; sadece tazminat miktarından indirim yapılmasını gerektirebilir.
2. Manevi Zarar
Manevi zarar, kişilik değerlerine yönelik ihlaller sonucunda kişide oluşan acı, elem, üzüntü ve benzeri duygusal rahatsızlıkları kapsar. Kişinin beden bütünlüğüne yapılan saldırılar, şeref ve haysiyetin ihlali, özel hayatın gizliliğinin ihlali gibi fiiller manevi zarar kapsamında değerlendirilir. Manevi zararın tespiti ve tazmini, maddi zarara kıyasla daha güçtür; çünkü manevi zarar parasal ölçümle net biçimde hesaplanamaz. Hukuk uygulamasında, manevî tazminatın amacı, zarar görene bir “teselli” sunmak ve ihlalde bulunan kişiyi cezalandırmak değil, sadece zararın etkisini hafifletmektir. Mahkeme, manevi tazminat miktarını belirlerken tarafların ekonomik ve sosyal durumunu, fiilin ağırlığını, failin kusur derecesini ve zarar görenin yaşadığı manevi yıkımın derecesini gözetir.
3. Destekten Yoksun Kalma Zararı
Özellikle bir kimsenin ölümü halinde söz konusu olan destekten yoksun kalma zararı, TBK m. 53’te düzenlenmiştir. Hayatını kaybeden kişinin bakmakla yükümlü olduğu veya fiilen destek sağladığı kişilerin, bu destekten mahrum kalmaları nedeniyle uğradıkları zarar, destekten yoksun kalma tazminatı olarak talep edilebilir. Burada, ölenin yakınlarının yoksun kaldığı mali katkının değeri hesaplanır ve zarar verenin bu kaybı telafi etmesi istenir. Genellikle iş kazaları, trafik kazaları gibi vakalarda önem taşır.
4. Bedensel Zararlar ve Sürekli Sakatlık Durumu
Kaza veya saldırı gibi durumlarda bedensel bütünlüğün ihlali sonucunda fiziksel hasar oluşabilir. Zarar görenin çalışma gücünün azalması, tedavi masrafları, ileriye dönük rehabilitasyon giderleri ve benzeri maliyetler, maddi zarar kalemleri olarak değerlendirilir. Ayrıca sakatlanma oranına göre manevi tazminat da devreye girebilir. Mahkeme, zarar görenin gelecekteki muhtemel iş kayıplarını ve ek masraflarını da dikkate alarak tazminat miktarını belirler.

Tazminat Sorumluluğunun Şartları​

1. Hukuka Aykırılık Unsurunun Ayrıntıları
Hukuka aykırılığın tespiti, çeşitli ilkelerin ışığında yapılır. Örneğin, bir hakkın kullanılması hukuka aykırılığı bertaraf edebilir. Kişinin kendi hakkını koruma çabası içinde hareket etmesi, bu hakkını aşırı kullanmaması kaydıyla hukuka aykırılık oluşturmaz. Aynı şekilde, mağdurun rızası veya rızaya eşdeğer irade beyanları, fiilin hukuka aykırılığını ortadan kaldırabilir. Ancak bu rızanın geçerli olabilmesi için, mağdurun zarar doğuracak fiilin niteliğini ve sonucunu kavrayabilecek durumda olması gerekir.
2. Kusur Derecesi ve Kusur İsnadı
Kusurun varlığının belirlenmesinde, failin davranışının objektif özen ölçütüne göre değerlendirilmesi önemlidir. Fail, gerçekleşen zararın öngörülebilir ve önlenebilir olduğu hallerde gerekli dikkat ve özeni göstermemişse, ihmalinden söz edilir. Hukuk uygulamasında kusur dereceleri arasında ayrım yapılması, tazminat miktarının azaltılması veya çoğaltılması sonucunu doğurabilir. Ağır kusur, ağır ihmalkârlık veya kast durumlarında sorumluluk daha kapsamlı olur.
3. Zararın Gerçekleşmesi ve İspatı
Zararın hukuken geçerli bir zarar olup olmadığı ve hangi miktarda gerçekleştiği, tazminat davasında ispat edilmesi gereken hususlardır. Maddi zararın ispatı görece daha kolaydır; faturalar, belge ve kayıtlar zarar miktarını ortaya koymada yardımcı olur. Manevi zararda ise mahkemeler, olayın somut koşullarını ve tarafların ifadelerini dikkate alarak bir kanaate varır. Zararın hiç gerçekleşmediği veya doğrudan fiilden kaynaklanmadığı ispat edilirse sorumluluk ortadan kalkar.
4. Nedensellik Bağının Değerlendirilmesi
Nedensellik bağı, hukuka aykırı fiilin zarar doğurmaya elverişli olup olmadığını inceler. Birden fazla nedenin zarara yol açtığı hallerde, her failin sorumluluk payı da önem kazanır. Türk hukukunda müterafik kusur (zarar görenin kusuru) da illiyet bağının kesilmesine veya tazminat miktarının azaltılmasına yol açabilir. Örneğin, trafik kazasında zarar gören kişinin emniyet kemeri takmaması, zarar miktarını artırıcı bir etken olarak görülür ve tazminatın indirilmesine sebep olabilir.

Kusurlu Sorumluluk ve Kusursuz Sorumluluk Ayrımı​

1. Kusurlu Sorumluluk
Kusurlu sorumluluk, haksız fiil hukukunun temel kuralıdır. Failin kusuru ispat edilmeden sorumluluk da doğmaz. Örneğin, bir kişi kasıtlı olarak başka birinin mallarına zarar verirse veya dikkatsiz davranarak bir kazaya sebebiyet verirse, kusurlu sorumluluk çerçevesinde tazminat ödemekle yükümlü olur.
2. Kusursuz (Objektif) Sorumluluk
Kusursuz sorumluluk, failin herhangi bir kusuru olmasa dahi sorumluluk yüklenmesini öngören istisnai bir sorumluluk türüdür. Türk hukukunda, özellikle tehlike arz eden işletmeler veya faaliyetler bakımından, zararın riski o faaliyeti yürütenin üzerinde bırakılır. Örneğin, tehlikeli madde üreten bir fabrikada gerekli tüm önlemler alınmış olsa bile bir patlama sonucu çevreye zarar verilmesi halinde, fabrika işletenin kusurlu olup olmadığına bakılmaksızın sorumluluğu söz konusu olabilir. Bu tip sorumluluk düzenlemeleri genellikle toplum yararına ve zayıf tarafın korunması amacıyla kabul edilmiştir.
3. Karma Sorumluluk Hâlleri
Bazı durumlarda hem kusur ilkesi hem de kusursuz sorumluluk ilkeleri birlikte uygulanabilir. Örneğin, adam çalıştıranın sorumluluğunda, işverenin kusursuz sorumluluğuna ek olarak kendi kusurunun varlığı da incelenebilir. Benzer şekilde, eşya zararlarının tazmini konusunda hem kusurlu davranış hem de objektif sorumluluk ilkeleri bir arada değerlendirilebilir. Mahkemeler, somut olayın özelliklerine göre, bu iki sorumluluk türünün birleştiği hallerde adil bir çözüme ulaşmak için tazminat miktarını ve sorumluluk ölçüsünü belirler.

Tazminatın Belirlenmesi ve Hesaplanması​

1. Maddi Tazminatın Hesaplanması
Maddi tazminatın hesaplanmasında genel kural, zarar görenin uğradığı fiil öncesi ve fiil sonrası malvarlığı değerleri arasındaki farkı ortadan kaldırmaktır. Buna göre, haksız fiil hiç işlenmemiş olsaydı zarar görenin malvarlığının ne durumda olacağı araştırılır ve mevcut durumla karşılaştırılır. Örneğin, bir trafik kazasında yaralanan kişinin tüm tedavi giderleri, kaza nedeniyle çalışamadığı süre içindeki gelir kaybı ve ileride ortaya çıkabilecek ek masraflar (rehabilitasyon, protez masrafları vb.) hesaplamaya dahil edilir. Aracındaki hasarın onarım giderleri, değer kaybı gibi kalemler de tazminat tutarına eklenir.
2. Manevi Tazminatın Takdiri
Manevi tazminat, objektif kriterlerle doğrudan hesaplanamaz. Hakim, olayın özelliklerini, tarafların kişiliklerini, sosyal ve ekonomik durumlarını göz önüne alarak bir miktara karar verir. Burada amaç, zarar görenin çektiği üzüntü ve elem duygusunu bir nebze hafifletmek, aynı zamanda hukuka aykırı eylemde bulunan kişiye de “caydırıcı” bir yaptırım uygulamaktır. Ancak manevi tazminat, bir ceza değildir; bu nedenle aşırı yüksek meblağlara hükmedilmesi, sorumluluk hukukunun amacını aşabilir.
3. Hak ve Nesafet İlkesi
Türk hukukunda, tazminat miktarının belirlenmesinde hakkaniyet (nesafet) ilkesi sıkça uygulanır. Özellikle manevi tazminatta, yargıç hakkaniyet düşüncesiyle bir miktar belirler. Maddi tazminatta da, tam bir hesap yapmanın mümkün veya çok zor olduğu hallerde, hakkaniyet devreye girer. Bu yaklaşım, hem zarar görenin hakkını korumayı hem de zarar verenin ölçüsüz derecede ağır bir yük altına girmemesini hedefler.
4. Zarar Görenin Katkısı ve İndirim Sebepleri
Zararın artmasında zarar görenin kendi kusurunun veya ihmalinin de etkisi olabilir. Bu durumda yargıç, tazminat miktarını indirmeye gidebilir. Örneğin, trafik kazasında araç kullanan kişinin aşırı hız yapması, karşı tarafa ait kusurla birlikte zararın artmasına katkıda bulunuyorsa, mahkeme bu katkıyı dikkate alarak tazminatı azaltabilir. Aynı şekilde, tedavi masraflarının karşılanmasında sosyal güvenlik kurumlarından alınan yardımlar veya özel sigortanın ödediği tazminatlar da dikkate alınabilir. Ancak bunlar tamamen failin sorumluluğunu ortadan kaldırmaz; sadece mahkemece uygun oranda tenkis (indirim) yapılabilir.

Zamanaşımı ve Sorumluluğu Daraltan/Dışlayan Kayıtlar​

1. Zamanaşımı Süreleri
Haksız fiil davalarında, dava hakkının belirli bir süre içerisinde kullanılmaması halinde zamanaşımı devreye girer. TBK m. 72’ye göre, haksız fiilden doğan zarar ve tazminat talepleri, zarar görenin fiili ve faili öğrendiği tarihten itibaren iki yıl ve her hâlde fiilin işlendiği tarihten itibaren on yıl içinde zamanaşımına uğrar. Ağır bedensel zararlar veya hayata kast gibi bazı özel hallerde, bu süreler farklı düzenlenebilmekte veya Borçlar Kanunu dışındaki özel kanun hükümleri devreye girebilmektedir.

Zamanaşımı süresinin başlamasında, zarar görenin fiilin haksız niteliğini ve failin kim olduğunu öğrenmesi önemlidir. Öğrenme anı, uygulamada sıklıkla tartışma konusu olabilir. Ayrıca, zararın sürekli olarak devam ettiği hallerde (örneğin çevresel zararlar, sürekli rahatsızlıklar vb.) zamanaşımının ne zaman başlayacağı hususu da değerlendirme gerektirir.
2. Sorumluluğu Sınırlandıran veya Kaldıran Anlaşmalar
Taraflar bazen sorumluluğu kısmen ya da tamamen kaldırmayı veya sınırlamayı amaçlayan kayıtlar içeren sözleşmeler yapabilir. Bu tür kayıtlar, haksız fiil hukukunda genelde sınırlı biçimde kabul edilir. Türk hukukunda, kasten veya ağır kusurla verilen zararlardan doğan sorumluluğu kaldıran ya da sınırlayan anlaşmalar geçersiz kabul edilir (TBK m. 115). Hafif kusur hallerinde ise belirli ölçüde sorumluluk sınırlaması ya da muafiyeti mümkün olabilir. Yine de, zarar görenin üstlendiği rizikolar, kanuna veya ahlâka aykırı olmamak kaydıyla geçerli sayılabilir. Örneğin, riskli bir spora katılmak için imzalanan feragatname, belirli ölçüde sorumluluk sınırlandırmasına yol açabilir; fakat ağır kusurlu veya kasti davranış söz konusu ise bu kayıtların geçerli olduğu iddia edilemez.

Yargısal Uygulama ve Doktrindeki Tartışmalar​

1. Yargıtay Kararlarının Yaklaşımı
Haksız fiil ve tazminat sorumluluğuna ilişkin uyuşmazlıklarda Yargıtay’ın içtihatları oldukça önem taşır. Yüksek mahkeme, genel olarak zarar görenin korunması yönünde eğilim gösterirken, aynı zamanda sorumluluğu adil bir sınırda tutmayı da amaçlar. Maddi tazminat kalemlerinin ayrıntılı biçimde hesaplanması ve manevi tazminat takdirinde hakkaniyet ilkesine uyulması yönündeki kararlar sıklıkla görülür.

Yargıtay, manevi tazminatın bir zenginleşme aracı haline gelmesini engellemek için de çeşitli ilkeler geliştirmiştir. Örneğin, aynı olayda birden fazla zarar görene takdir edilecek manevi tazminatın toplam tutarının, fail için aşırı bir yük oluşturmaması, fakat zarar görenlerin de elemlerinin uygun şekilde giderilmesi gibi denge unsurları kararların gerekçelerinde yer alır.
2. Öğretideki Görüş Ayrılıkları
Haksız fiil ve tazminat sorumluluğu alanında doktrinde de farklı görüşler mevcuttur. Özellikle manevi tazminatın doğası ve amacına dair yapılan tartışmalar, “cezalandırıcı tazminat” (punitive damages) yaklaşımının Türk hukukunda ne ölçüde yer bulabileceği konusuna odaklanır. Kimi yazarlar, manevi tazminatın salt denkleştirme değil, aynı zamanda caydırıcılık işlevi de görmesi gerektiğini savunurken, bazıları bunu özel hukukun amaçlarıyla bağdaşmayan bir “ceza” niteliği olarak nitelendirip eleştirmektedir.

Kusursuz sorumluluk hallerinin kapsamı da öğretide tartışmalıdır. Bazı hukukçular, toplumsal ihtiyaçların genişlediğini ve risklerin arttığını öne sürerek, kusursuz sorumluluğun alanının genişletilmesi gerektiğini belirtir. Diğer bir grup ise sorumluluğun sadece kusura dayanması ilkesini daha adil ve ölçülü bularak, objektif sorumluluk rejimlerinin istisna olarak kalması gerektiğini savunur.
3. Kişilik Hakkı İhlalleri ve Tazminatın Sınırları
Özellikle günümüzde sosyal medyanın yaygın kullanımıyla, kişilik hakkı ihlallerinin artması manevi tazminat taleplerini çoğaltmıştır. Hakaret, iftira, özel hayatın gizliliğini ihlal gibi durumlarda açılan davaların sayısı dikkate değer ölçüde yükselmiştir. Bu davalarda öne çıkan tartışmalardan biri de ifade özgürlüğü ile kişilik hakkı arasındaki dengenin nasıl kurulacağıdır. Bazı kararlar, eleştiri sınırlarını geniş tutarken, bazıları kişilik haklarının korunmasını öncelikli görerek yüksek manevi tazminata hükmeder.

Kanun Değişiklikleri ve Güncel Gelişmeler​

1. Türk Borçlar Kanunu’nun Getirdiği Yenilikler
6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu, 818 sayılı mülga Borçlar Kanunu’na göre bazı yenilikler getirerek haksız fiil hükümlerini modernize etmiştir. Özellikle bazı kavramların netleşmesi ve terminolojinin güncellenmesi, uygulamada karışıklıkları azaltmayı hedeflemiştir. Ayrıca TBK, eşitlik ilkesine vurgu yaparak zararın paylaştırılması, müterafik kusur gibi konularda daha ayrıntılı düzenlemeler yapmıştır.
2. Trafik Kazaları ve Yeni Düzenlemeler
Trafik kazaları, haksız fiil sorumluluğunun uygulamada en çok karşılaşılan alanlarından biridir. Karayolları Trafik Kanunu ve ilgili yönetmelikler, araç işletenin sorumluluğunu hem kusura hem de risk esasına dayandıran karma bir sistem getirmiştir. Zorunlu mali sorumluluk sigortaları da, trafik kazalarından doğan tazminat yükünün en azından belli bir kısmını karşılamaktadır. Bu alanda yapılan kanun değişiklikleri, sigorta kapsamının genişletilmesi ve mağdurun hızlı bir şekilde tazmin edilmesi üzerine yoğunlaşmıştır.
3. İş Kazaları ve İşveren Sorumluluğu
İş kazaları ve meslek hastalıkları sonucunda ortaya çıkan zararlar, çoğu zaman hem Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından karşılanır hem de işverenin haksız fiil sorumluluğu gündeme gelir. İşverenin iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin yükümlülüklerini ihmal etmesi, ağır veya hafif kusur seviyesine göre sorumluluk doğurabilir. Yeni İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve ilgili mevzuat, işverenlerin bu konudaki sorumluluğunu artırmaya yönelik hükümler içerir.
4. Çevre Zararları ve Tehlike Sorumluluğu
Endüstriyel ve teknolojik gelişmeler, çevreye yönelik potansiyel zararları da beraberinde getirmiştir. Çevre Kanunu ve ilgili yönetmelikler, çevresel riskleri doğuran faaliyet sahiplerine ağırlaştırılmış sorumluluk öngörebilir. Bu, esasen kusursuz sorumluluğun bir yansımasıdır. Tehlikeli işletmeler, her türlü önlemi alsalar dahi, faaliyetleri sonucu çevreye verilen zarardan sorumlu tutulabilir. Bu yaklaşım, çevrenin korunması ve toplumsal menfaatin gözetilmesi açısından önemli bir yer tutar.

Değerlendirme​

Borçlar Hukuku çerçevesinde haksız fiil ve tazminat sorumluluğu, hem mağdurun menfaatlerinin korunmasını hem de hukuka aykırı davranan kişilerin sorumluluk altına girmesini sağlayan temel bir düzenleme alanıdır. Hukuka aykırılık, kusur, zarar ve nedensellik bağı unsurları, haksız fiil sorumluluğunun iskeletini oluşturur. Sorumluluk rejimi, çoğu durumda kusura dayanmakla birlikte, toplumsal ihtiyaç ve risk faktörlerinin artmasıyla birlikte kusursuz sorumluluk alanı da genişlemektedir.

Tazminat hukukunun temel amacı, zarar görenin uğradığı zararları karşılamak ve hakkaniyete uygun bir çözüm sunmaktır. Bu amaç, maddi ve manevi zararların hesaplanması, destekten yoksun kalma ve bedensel zararlar gibi özel durumların düzenlenmesiyle somutlaşır. Yargıtay ve doktrinde yapılan tartışmalar, gerek manevi tazminatın işlevi gerekse kusursuz sorumluluk hallerinin kapsamı konusunda çeşitlilik gösterir. Ancak temel ilke, zararın giderilmesi ve tarafların menfaatleri arasında makul bir denge kurulmasıdır.

TBK ve diğer özel düzenlemeler, hem zarar görenlerin korunmasına yönelik çözümler sunmakta hem de sorumluluğu taşıyan kişilerin üzerine ölçüsüz yük bindirilmesini önlemeye çalışmaktadır. Haksız fiil sorumluluğunda, özellikle trafik kazaları, iş kazaları ve çevre zararları konusundaki düzenlemeler, toplumdaki her bir bireyin adalet duygusunu, hukuk güvenliğini ve hakkaniyeti sağlamaya yöneliktir. Şüphesiz, bu alandaki yasal ve yargısal gelişmeler, ülkenin ekonomik ve sosyal dinamiklerine göre zaman içinde değişmeye devam edecektir.

Kişilik haklarına yönelik ihlaller, teknolojik ve iletişim alanındaki gelişmelerle birlikte giderek daha sık yaşanan hukuka aykırılık hallerinden biri olmuştur. Bu noktada, manevi tazminatın tatmin edici ancak aşırıya kaçmayan bir düzeyde belirlenmesi önemlidir. Özel hayatın gizliliğine ve diğer şahsi değerlere yönelik ihlallerin önlenmesi, hem bireysel hakların güvence altına alınmasını hem de toplumsal güven ve huzurun korunmasını hedefler.

Sonuç itibarıyla, haksız fiil ve tazminat sorumluluğu, sosyal ve ekonomik koşullara uyum göstererek kendini yenileyen dinamik bir hukuk alanıdır. Kusurlu veya kusursuz sorumluluk rejimleri, kanun hükümleri, yargı kararları ve doktrindeki tartışmalar çerçevesinde şekillenir. Böylece, zarara uğrayanların mağduriyetlerinin giderilmesi ve toplumsal düzenin korunması bağlamında etkin bir araç halini alır. Bu işlev, kusur ilkesi ve risk paylaşımı prensipleriyle dengelenir. Yükümlülük altına giren fail için orantısız sonuçlar doğmaması, aynı zamanda mağdurun da maruz kaldığı zararın telafi edilmesi gözetilerek, adil ve dengeli bir sorumluluk rejimi oluşturulması hukuk düzeninin amaçları arasındadır.

Bu alanda derinleşen meseleler ve sürekli değişen toplumsal ihtiyaçlar, öğretide ve uygulamada yeni yorum ve düzenlemelere yol açmaktadır. Böylece haksız fiil hukuku, güncelliğini koruyan, gelişmeye ve tartışılmaya açık bir disiplin niteliğini sürdürmektedir.